Nooit gerealiseerde Rotterdamse iconen: kijkje in de keuken bij MVRDV

Nooit gerealiseerde Rotterdamse iconen: kijkje in de keuken bij MVRDV

Rotterdam is een bakermat van gedurfde architectuur en iconische bouwwerken. Vele van deze bouwwerken zijn ontworpen door architectenbureaus die ontkiemt zijn in eigen grond. Van MVRDV tot OMA, van KCAP tot Mecanoo. De Rotterdamse bureaus zijn wijd en zijd bekend. Iedereen kent bijvoorbeeld de Markthal of De Rotterdam. Maar wat voor toffe ideeën zijn er door de jaren heen nog meer bedacht voor Rotterdam waar wij geen weet van hebben? Tijd om eens bij deze partijen in de keuken te kijken!

Afbeelding 1. Eén van de plannen van MVRDV gezien vanaf de Lijnbaan

In deze serie trappen wij af met MVRDV. Bekend in Rotterdam vanwege de Markthal en de tijdelijke trap die tijdens de zomer van 2016 tegen de gevel van het Groothandelsgebouw aan stond. MVRDV timmert al enkele jaren keihard aan de weg. Alleen al in Rotterdam is deze club op dit moment bezig met The Sax, het Depot Boijmans van Beuningen en Weenapoint Fase 3. Reden te meer om met ze in gesprek te gaan en eens te polsen of er nog interessante oude ontwerpen liggen te verstoffen die eigenlijk een groter podium verdienen.

Tekst:  Derek van den Berg. Met dank aan: Isabel Pagel & Bart Dankers van MVRDV

Shopping Centre Meent
Jaar: 1994
Locatie: Kop van de Binnenrotte, aan de Meent
Functie: Retail
Hoogte: 20 meter

Je hoeft geen deskundig criticus te zijn op het gebied van stedelijke ontwikkeling om je te verwonderen waarom de kop van de Binnenrotte nooit bebouwd is. De Binnenrotte is op dit moment namelijk maar aan twee kanten afgesloten met bebouwing. De kant van de Laurenskerk en de overkant met o.a. de bibliotheek. Door de kop van de Binnenrotte op te vullen met een markant bouwwerk krijgt de Binnenrotte een derde zijde met een stedelijke wand. Er ontstaat een logisch plein.

Toch zag de Binnenrotte er niet altijd uit als een Airbus A380 landingsbaan midden in het centrum van 010. Zoals de naam impliceert, stroomde hier ooit water, totdat men in 1871 besloot dit traject van de Rotte te dempen ten gunste van het spoorviaduct op het traject Rotterdam-Dordrecht. Tot 1993 liep er een spoorviaduct dwars door de stad. Pal achter de kerk langs en middels een spoorbrug over de Maas, het Noordereiland en de Hef naar Rotterdam Zuid en verder.

Toen men in het begin van de jaren 90 besloot het spoor vanaf het Pompenburg onder de grond te trekken tot aan Zuid, speelde men in theorie in één klap heel veel ontwikkelruimte vrij. Doordat de marktomstandigheden toen anders waren dan nu heeft men er niet voor gekozen de spoortunnel dusdanig te ontwerpen dat hierop eenvoudig te bouwen is. Het gevolg is dat op enkele plannetjes van marktpartijen na, de gemeente nooit serieus heeft gekeken hoe dit tochtgat stedenbouwkundig beter ingevuld kan worden dan als parkeerplaats met slechts twee keer per week markt. Gelukkig hebben we nog partijen als MVRDV.

Afbeelding 2. Schets van het plan van MVRDV gezien vanaf de Binnenrotte richting de Meent

In het plan van MVRDV wordt uitgegaan van een vierlaags winkelvolume. Door de trapsgewijze opbouw ontstaan dakterrassen die strategisch op het Zuiden georiënteerd liggen. De constructie van de spoortunnel staat geen, dan wel zeer beperkte bebouwing toe. Daarom dienen de krachten afgedragen te worden naar de zijkanten van de spoortunnel. Dit zou de denkrichting kunnen zijn achter het ontwerp van MVRDV, waarbij grote overspanningen gemaakt worden en deze vloeren gedragen worden door schijven aan weerszijden van de tunnelbuis.

Afbeelding 3. Schets van het plan van MVRDV gezien vanaf de Sint-Jacobsbrug

In de oorspronkelijke plannen werd uitgegaan van 4 lagen retail. Anno 2018 zou een horecahub met 4 verschillende restaurants met dakterras op het Zuiden een logischer idee zijn. Ga je nog een stap verder, dan zou je van dit gebouw een megaclub kunnen maken. Een club zoals Karlovy Lazne in Praag of Kapital in Madrid. Of een Rotterdamse dancetempel die het Rotterdamse danceverleden eer aan doet.

De visie van MVRDV laat zien dat in ieder geval de eerste stap genomen is. Er is over deze plek nagedacht. Wat ons betreft wordt deze visie dus weer opgepakt en verder uitgewerkt.

New Rotterdam Building – The Beehive
Jaar: 2009
Functie: Wonen
Hoogte: 165 meter
Locatie: Aert van Nesstraat

Wanneer je naar het woord ‘bunker’ zoekt in de Dikke van Dale, dan vind je al snel een omschrijving die verbazingwekkend veel gelijkenissen vertoont met het in 1976 opgetrokken Rotterdam Building. Introvert, van buiten kaal afgewerkt en niet bepaald uitnodigend. Hoewel een select groepje Rotterdammers tegenwoordig in de bres springt voor dit soort panden wanneer de sloopkogel dreigt, onder het mom ‘een ode aan de lelijkheid’, zullen de meesten er geen traan om laten als iemand het initiatief neemt om hier de sloophamer overheen te laten gaan om er vervolgens iets beters voor terug te laten komen.

Afbeelding 4. Entree van het Rotterdam Building aan de Aert van Nesstraat (Google Maps)

De plannen voor een herontwikkeling van het Rotterdam Building zijn dan ook niet van gisteren. Hoewel Ballast Nedam het pand vorig jaar heeft opgekocht, waren er in het eerste decennium van deze eeuw al concrete plannen voor sloop-nieuwbouw. MVRDV werkte toentertijd in opdracht van De Wilgen (inmiddels bankroet) aan een woontoeter van 165 meter. De plannen waren spectaculair. Van verschillende mensen die in deze periode betrokken waren bij het plan kwamen beschrijvingen over een spiraalvormig gebouw dat als het ware om de buurman ‘de Splinter’ heen draait. De één noemde het de Wokkel, weer een ander raakte niet uitgepraat over ‘the Beehive’.

Afbeelding 5. Entree van het Rotterdam Building aan de Aert van Nesstraat (Google Maps)

Het concept van het gebouw met de gebogen vormen en het volume wat speels om de Splinter heen draait is origineel, bijna on-Rotterdams. Behoudens enkele parels zoals het WTC, blijft Rotterdam hoofdzakelijk een stad van rechte blokkendozen. MVRDV is daar met o.a. de Markthal en het Depot een welkome uitzondering op.

Afbeelding 6.  Impressie van het plan van MVRDV gezien vanaf kruising van de Lijnbaan kijkend in de Aert van Nesstraat

Doordat de footprint op de locatie van het Rotterdam Building relatief groot is, bevat het voorgestelde volume van MVRDV maar liefst 650 woningen. Daar worden wij blij van! Uitgaande van een gemiddelde woningbezetting van 1,5-2 bewoners per appartement, betekent dat een toevoeging van maar liefst 1.000-1.300 inwoners. De directe omgeving staat niet bepaald bekend om zijn hoge woningdichtheden waardoor deze sloot aan extra inwoners een zeer noodzakelijke injectie aan dit deel van het centrum geeft.

Ondanks dat de woningen ontworpen zijn voor mensen met zowel kleinere als grotere beurzen, zijn er een aantal services bij bedacht die normaal gesproken alleen meegenomen worden in woontorens met appartementen in het hogere segment. Zo bevat het plan een statige entree met conciërgeservice. We zien deze service o.a. terugkomen bij de Calypso, niet geheel toevallig was dit ook een ontwikkeling van De Wilgen. Daarnaast zijn er op verschillende niveaus gemeenschappelijke woonkamers bedacht, evenals een gemeenschappelijke fitness en sauna. Van ons zou MVRDV dit ontwerp best weer uit de ijskast mogen trekken om te verkennen of hier een 2018-variant van te maken is.

Kralingse Berg
Jaar: 2008-2010
Functie: Wonen
Status: nog steeds in ontwikkeling
Locatie: Noordzijde Kralingse Plas

Waar heel lang geleden Kralingen nog een rustiek en door groen omgeven dorp was, kenmerkt deze welvarende Rotterdamse deelgemeente zich vandaag de dag door het feit dat het aan alle kanten ingeklemd ligt. De A16 in het oosten, de Maas in het zuiden, de Kralingse Plas in het noorden en Rotterdam in het westen. Vervolgens ligt er aan de noordkant van de Kralingse Plas nog een snelweg met de A20 en één van de drukste spoorlijnen van het land.
Het plan van MVRDV voor de Kralingse Berg wil van Kralingen weer de groene oase maken die het ooit was. Maar dan wel aan de noordzijde van de plas.

Door de spoorlijn Rotterdam-Utrecht en de A20 te ondertunnelen worden drie vliegen in één klap geslagen:
1: De recreatiegebieden Kralingse Plas en de oevers van de Rotte worden middels een groen landschap met elkaar verbonden;
2: Door de snelweg en de spoorlijn onder het landschap weg te werken ontstaat potentiële bouwgrond. Broodnodig in Rotterdam anno 2018;
3: Met het wegwerken van de snelweg en het spoor verdwijnt geluidshinder en fijnstofuitstoot waardoor het leefklimaat fijner wordt. Hierdoor ontstaat voor alle bestaande omliggende buurten een verbeterde situatie;

Het totaalplan voorziet in een transformatie van 67 hectare van industriegebied tot parkachtig woonlandschap. Bij de tunnelmonden kunnen hogere gebouwen gerealiseerd worden die fungeren als baken op de belangrijke zichtlocaties. Het plan voorziet verder in een hoogteaccent in de vorm van een berg. Hoe hoog dit landschappelijke herkenningspunt moet worden is nog niet bekend. Wat reliëf in het vlakke Hollandse polderlandschap kan echter een zeer interessante wijk opleveren.

Afbeelding 7. Impressie van de Kralingse Berg, gezien vanaf knooppunt Terbregseplein

Het leuke van het plan van MVRDV is dat er ook is nagedacht over de mobiliteit. Zo voorziet het plan in een ondergronds station tussen station Rotterdam-Noord en station Rotterdam-Alexander. Ontwikkelaar Blauwhoed, die betrokken is bij de plannen spreekt over een metrolijn die onder de Kralingse Berg door loopt. Met het oog op een eventueel toekomstig lightrailnetwerk van Gouda tot aan Rotterdam en verder, zou een metro- dan wel lightrailstation op deze plek een zeer logische keuze zijn.

Afbeelding 8. Impressie van de Kralingse Berg, gezien bij de oevers van de Rotte

Het is niet bekend wat de huidige status is van dit ambitieuze plan. Wel werd reeds in 2011 gecommuniceerd dat de doorlooptijd van het plan 20 jaar zal zijn. Doordat de crisis in Rotterdam eigenlijk tot en met het vorige college flink heeft ingehakt op de woningbouwambities verwachten wij niet dat er in de tussentijd actief is doorgewerkt aan de verdere uitwerking van deze visie.

Hoe nu verder
Nu Rotterdam hotter is dan ooit tevoren en makelaars daarnaast roepen dat er snel meer vrijstaande woningen nodig zijn voor de welgestelden, lijkt dit een logische plek om verder door te ontwikkelen. In onze ogen biedt de Kralingse Berg prachtige kansen om een combinatie te realiseren van duurdere vrijstaande woningen met luxe appartementengebouwen. Daarnaast kan er rondom de tunnelmonden en rondom het toekomstige metrostation flink verdicht worden. Hier is ook plaats voor sociale huur, private huur en goedkopere koopwoningen in de vorm van hoogbouwappartementen.

Wij verwachten dat er een optimalisatie te maken is in de doorlooptijd van 20 jaar. De gemeente zal gefaseerd de gronden moeten uitgeven om de grondinkomsten vervolgens aan te kunnen wenden voor de financiering van de overkapping van het spoor en de A20. Tegelijkertijd dienen huidige eigenaren uitgekocht te worden. Met name voor de kosten gemoeid met de infrastructuur zal Rotterdam ook moeten aankloppen bij het Rijk. Dit alles vraagt om een sterk projectteam vanuit de gemeente, aangevuld met externe adviseurs vanuit de markt. Omdat de woningnood de komende jaren niet zal afnemen, is het haast een morele verplichting om verdere uitwerking van dit plan grondig te onderzoeken.

Ook wat te vertellen?

Je e-mailadres houden we geheim.

Deze website gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.